Page 64 - Ponad słowami kl.1

118 Krytyczne czytanie tekstu

cyfry od 1 do 25, a potem zsumować te, które odpowiadałyby wówczas nazwie wsi Kocha-
nowskiego Czarnolas, przekonamy się, że otrzymamy właśnie liczbę 108. W Czarnolesie
zaś, jak wiadomo, rosła owa legendarna lipa Kochanowskiego, pojawiająca się w wielu jego
wierszach. Na tym jednak nie koniec. Lipa to po grecku filyra, a Filyra, Okeanida i kochanka
Chronosa, była matką centaura Chirona, z którym podmiot-poeta identyfikuje się w waż-
4
nej, autotematycznej fraszce (III, 14) Do poetów: „Bo jako Chiron także i ja mieszkam w le-
sie. [...] Owa prosto będziecie ze mnie mieć Chirona [...]”. Centaur był postacią umieszczaną
czasem w centrum labiryntów na mozaikach średniowiecznych kościołów, a trzeba ponad-
to pamiętać, że dobry centaur Chiron sam był muzykiem, poetą i nauczycielem sztuk. Oto
poeta piszący w cieniu czarnoleskiej lipy utożsamia się z synem mitycznej Lipy, Chironem,
i umieszcza ją jako tajemne, zaczarowane drzewo w centrum labiryntu swoich Fraszek.
Lipa w tradycji germańskiej i zapewne również słowiańskiej była drzewem miłości. [...]
Jeśli więc przyjąć tę subtelną i skomplikowaną, ale jakże przecież konsekwentną inter-
pretację współczesnego badacza, semantyka zbioru okazałaby się prawdziwie wielowar-
stwowa i złożona. Komedia ludzkich spraw, do której zaprasza autor Fraszek, miałaby swoje
miejsce uprzywilejowane, gdzie kreacja krzyżowałaby się z realnością, a „ścieżki mylne” (III,
29 Do fraszek) nieoczekiwanie wiodłyby odbiorcę bądź na marionetkową scenę fraszko-
wych epizodów, bądź w świat rzeczywisty, który ostatecznie też przecież jest teatrem, oglą-
danym z perspektywy Boskiego Widza. W masce Chirona podmiot-poeta włącza samego
siebie i swoje autobiograficzne oświadczenie w barwny korowód postaci, które współtwo-
rzą spektakl trochę śmieszny, trochę smutny, trochę nieprzyzwoity.
Adam Karpiński, Renesans, Warszawa 2007

1 ezoteryczny – tajemny, dostępny tylko dla wtajemniczonych, niedostępny dla ogółu odbiorców.
2 dystych – utwór wierszowany składający się z dwóch wersów.
3 izopseficzne – oparte na symbolice liczb i jej interpretacji.
4 autotematyczna – zawierająca refleksję na temat poezji.

1. Na podstawie tekstu Adama Karpińskiego sformułuj dwa argumenty, którymi potwierdzisz,
że zbiór fraszek Jana Kochanowskiego można nazwać labiryntem.
2. Przedstaw w punktach w formie planu odtwórczego tok dowodzenia autora zaprezentowany
w drugim akapicie tekstu.
• Pamiętaj, że plan odtwórczy tekstu możesz zapisać za pomocą zdań lub równoważników
zdania.

3. Wyjaśnij znaczenie słów rozpoczynających ostatni akapit artykułu: Jeśli więc przyjąć… Jaką
funkcję pełni w tekście to sformułowanie?
4. Przeczytaj podaną fraszkę Jana Kochanowskiego O żywocie ludzkim.
Fraszki to wszytko, cokolwiek myślemy,
Fraszki to wszytko, cokolwiek czyniemy.
Nie masz na świecie żadnej pewnej rzeczy,
Próżno tu człowiek ma co mieć na pieczy.
Zacność, uroda, moc, pieniądze, sława,
Wszystko to minie jako polna trawa.
Naśmiawszy się nam i naszym porządkom,
Wemkną nas w mieszek, jako czynią łądkom.
Jan Kochanowski, Poezje, Warszawa 1998
Zdaniem autora tekstu zbiór fraszek Jana Kochanowskiego odsyła do motywu theatrum
mundi – świata jako teatru. Uzasadnij, że zacytowany utwór również realizuje ten motyw.